SCO શું છે?
15 જૂન, 2001ના રોજ ચીનના ઔદ્યોગિક શહેર શાંઘાઈમાં સ્થપાયેલ, શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન એ આઠ સભ્ય દેશો - ચીન, ભારત, કઝાકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન, રશિયા, પાકિસ્તાન, તાજિકિસ્તાન અને ઉઝબેકિસ્તાનનો સમાવેશ કરતી આંતર-સરકારી સંસ્થા છે. SCOમાં અફઘાનિસ્તાન, બેલારુસ, ઈરાન અને મંગોલિયા પણ સામેલ છે, જેને સંપૂર્ણ સભ્યપદ હાંસલ કરવાના હેતુથી નિરીક્ષક રાજ્યો કહેવામાં આવે છે. વર્ષ 2021માં SCOમાં ઈરાનના સંપૂર્ણ સભ્ય તરીકે સમાવેશ કરવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. આ સંસ્થા 'ડાયલોગ પાર્ટનર્સ'ને પણ ઓળખે છે - આર્મેનિયા, અઝરબૈજાન, કંબોડિયા, નેપાળ, શ્રીલંકા, તુર્કી, ઇજિપ્ત, કતાર અને સાઉદી અરેબિયા. ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ પોલિટિકલ એન્ડ પીસ બિલ્ડીંગ અફેર્સ (ડીપીપીએ) જણાવે છે કે, એસસીઓ પ્રાદેશિક સુરક્ષા, પ્રાદેશિક આતંકવાદ સામેની તેની લડાઈ, વંશીય અલગતાવાદ, ધાર્મિક ઉગ્રવાદ તેમજ પ્રાદેશિક વિકાસ જેવા અનેક મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. એસસીઓ, ચીન અને રશિયા દ્વારા પ્રભુત્વ ધરાવતું આઠ સભ્યોનું આર્થિક અને સુરક્ષા જૂથ, યુરેશિયાના લગભગ 60 ટકા વિસ્તાર, વૈશ્વિક વસ્તીના 40 ટકા અને વિશ્વ જીડીપીના 30 ટકાથી વધુ હિસ્સો ધરાવે છે.
SCOમાં પીએમ મોદી
ભારતીય વિદેશ મંત્રાલય (MEA) એ રવિવારે જણાવ્યું હતું કે મોદી 15-16 સપ્ટેમ્બરના રોજ ઉઝબેકિસ્તાનની મુલાકાત લેશે અને PM મોદી નિર્ણાયક SCO સમિટની બાજુમાં ઘણી દ્વિપક્ષીય બેઠકો પણ કરે તેવી શક્યતા છે, જેમાં રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન સામેલ હશે. અને ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ ઈબ્રાહિમ.રાઈસી સાથે અલગ દ્વિપક્ષીય બેઠકો થઈ શકે છે. ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસના અહેવાલ મુજબ પીએમ મોદી અને ઉઝબેકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ મિર્ઝિયોયેવ વચ્ચે મુલાકાત થવાની છે. જ્યારે હજુ સુધી આની સત્તાવાર પુષ્ટિ થઈ નથી, સૂત્રોએ ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું કે ભારતીય વડા પ્રધાન પુતિન અને રાયસી સાથે દ્વિપક્ષીય બેઠક કરી શકે છે. 2019 BRICS (બ્રાઝિલ, રશિયા, ભારત, ચીન, દક્ષિણ આફ્રિકા) સમિટની બાજુમાં બ્રાઝિલિયામાં તેમની બેઠક પછી મોદી અને શી પ્રથમ વખત રૂબરૂ મળશે. પૂર્વી લદ્દાખમાં પેટ્રોલ પોઈન્ટ 15 પર ગોગરા-હોટસ્પ્રીંગ્સ વિસ્તારમાં છેલ્લા ઘર્ષણ બિંદુઓ પરથી ભારત અને ચીને તેમની સેનાઓ પાછી ખેંચી લીધા પછી તેમની બેઠક થઈ છે, જે બંને દેશો વચ્ચે સરહદી તણાવ ઓછો કરી શકે છે. જો કે, મોદી તેમના પાકિસ્તાની સમકક્ષ શાહબાઝ શરીફ સાથે દ્વિપક્ષીય બેઠક કરશે કે કેમ તે જોવું રહ્યું. જો કે તેની અપેક્ષા ઘણી ઓછી હોવાનું કહેવાય છે.
જિનપિંગ અને પુતિનની મુલાકાત
રશિયન અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, એસસીઓની બેઠક વ્લાદિમીર પુતિન અને શી જિનપિંગ વચ્ચેની દ્વિપક્ષીય બેઠક હશે અને યુક્રેન યુદ્ધની શરૂઆત પછી બંને નેતાઓ વચ્ચેની પ્રથમ બેઠક હશે. બંને નેતાઓની છેલ્લી મુલાકાત જાન્યુઆરીમાં બેઇજિંગમાં રશિયાના યુક્રેન પર આક્રમણના બે અઠવાડિયા પહેલા થઈ હતી. તે સમયે, બંને નેતાઓએ તેમના નિવેદનોમાં કહ્યું હતું કે તેમના સંબંધોને "કોઈ સીમાઓ" નથી. એવું માનવામાં આવે છે કે રાષ્ટ્રપતિ પુતિન અને શી જિનપિંગ વચ્ચે યુદ્ધને લઈને 'ડીલ' થઈ હતી.
SCO સંમેલન 2022 કેમ મહત્વપૂર્ણ?
ANI ના અહેવાલ મુજબ, નેતાઓ દ્વારા છેલ્લા બે દાયકામાં SCO ની પ્રવૃત્તિઓની સમીક્ષા કરવાની અને સમિટ દરમિયાન રાજ્ય અને બહુપક્ષીય સહયોગની શક્યતાઓ પર વિચાર-વિમર્શ કરવાની અપેક્ષા છે. વધુમાં, જ્યારે સભ્યો ટેબલ પર આવે છે, ત્યારે પ્રાદેશિક અને વૈશ્વિક મુદ્દાઓ પણ સામે આવી શકે છે. આ સમિટ યુક્રેન સાથે છ મહિનાથી ચાલી રહેલા સંઘર્ષ વચ્ચે થઈ રહી છે, જેના કારણે રશિયા પર આકરા આર્થિક પ્રતિબંધો લગાવવામાં આવ્યા છે અને ખુદ રાષ્ટ્રપતિ પુતિન પણ આ સમિટમાં ભાગ લઈ રહ્યા છે, તેથી આશા છે કે, યુક્રેન યુદ્ધ પણ થઈ શકે છે. વિશે ચર્ચા ભારત કે ચીને યુક્રેન પરના રશિયન આક્રમણની નિંદા કરી નથી અને ભારતે રશિયાની નિંદા કર્યા વિના "તાત્કાલિક દુશ્મનાવટ બંધ" કરવાની હાકલ કરતા તેનું રાજદ્વારી વલણ જાળવી રાખ્યું છે. ભારત 2022 પછી SCO સમિટની આગામી અધ્યક્ષતા કરશે અને આગામી બેઠક સપ્ટેમ્બર 2023માં ભારતમાં યોજાશે. તે જ સમયે, આ SCO કોન્ફરન્સ ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ માટે મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે કારણ કે ચીનની કોંગ્રેસ આવતા મહિને નવા રાષ્ટ્રપતિની પસંદગી કરશે અને શી જિનપિંગની પસંદગી થવાની સંભાવના છે, તેથી SCO સંગઠને શી જિનપિંગ અમેરિકાનો વિરોધ કરવો જોઈએ. તેને મજબૂત વિકલ્પ તરીકે બનાવવાનો પ્રયાસ કરો અને હાલમાં SCO માળખામાં માત્ર ભારત જ ચીન વિરુદ્ધ બોલશે.
SCO બની રહ્યો છે ચીનનો અખાડો
એસસીઓની બેઠક પર પશ્ચિમી દેશોની નજીકથી નજર છે, કારણ કે યુક્રેન યુદ્ધની શરૂઆત પછી શી જિનપિંગ અને વ્લાદિમીર પુતિન વચ્ચેની આ પ્રથમ બેઠક હશે અને પશ્ચિમી વિશ્લેષકો તેને અમેરિકા સામે ચીન અને રશિયાના લશ્કરી જોડાણ તરીકે વર્ણવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. નાટો.. તે જ સમયે, ઘણા પશ્ચિમી વિશ્લેષકોએ તેને પૂર્વીય દેશોનો નાટો ગણાવ્યો છે. તે જ સમયે, ચીની પક્ષ શી જિનપિંગ અને પીએમ મોદીની મુલાકાત થાય તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરી રહ્યું છે અને તેથી જ પૂર્વી લદ્દાખમાં ચીની સૈનિકો પીછેહઠ કરવા માટે સંમત થયા છે. તે જ સમયે, રશિયા એ પણ પ્રયાસ કરી રહ્યું છે કે રાષ્ટ્રપતિ પુતિન અને શી જિનપિંગ પીએમ મોદીને મળે, જેથી તેઓ પશ્ચિમી દેશોને એકતાનો સંદેશ આપી શકે. જો કે ચીનનો પ્રયાસ ચોક્કસપણે SCOને તેની રાજકીય શક્તિ બતાવવાના સાધન તરીકે બતાવવાનો પ્રયાસ છે, પરંતુ SCO નાટોની બરાબરી પર ઊભું રહી શકતું નથી, કારણ કે તે લશ્કરી સુરક્ષાની બાંયધરી આપતું સંગઠન નથી, જ્યારે SCOમાં સામેલ મોટાભાગના દેશો પણ તેને પશ્ચિમી દેશો સામે એક સંગઠન તરીકે રજૂ કરવા માંગતા નથી.
ભારત તરફ પશ્ચિમી દેશોની નજર
રશિયા અને ચીન પાસે પશ્ચિમી દેશો સાથે છત્રીસ આંકડા છે, પરંતુ ભારત એકમાત્ર એવો દેશ છે જે દરેક શિબિરમાં સામેલ છે. ક્વાડનો ભાગ હોવાની સાથે, ભારત SCOનો પણ એક ભાગ છે, તેથી આ બ્લોકમાં ભારતનું મહત્વ ઘણું વધી જાય છે. જો કે, SCOમાં ચીનની કટ્ટરતા ભારત ઇચ્છતું નથી, તેથી ભારત ઝડપથી પશ્ચિમી દેશોનું ભાગીદાર બની રહ્યું છે, પરંતુ ભારત પણ તે પશ્ચિમનો 'ભાગ' કહેવા માંગતું નથી, તેથી ભારત પોતાનો માર્ગ અપનાવવા માંગે છે. , જે ન તો અમેરિકન કેમ્પનો છે કે ન તો રશિયન કેમ્પનો છે. પરંતુ, ભારત SCOને વધુ મહત્વ આપીને ક્વાડને નબળું પાડવા માંગતું નથી, કારણ કે વાસ્તવિક વાર્તા ઈન્ડો-પેસિફિકમાં બની રહી છે, જે વિશ્વના શક્તિશાળી દેશો માટે નવો અખાડો બની ગયો છે.