ઈઝરાયલના કટ્ટક દુશ્મનના હાથમાં હવે પ્લુટોનિયમ બોમ્બ, જાણો તેના વિશે તમામ બાબતો!

શું હોઈ શકે ઈરાનની યોજના?

ચિંતિત વૈજ્ઞાનિકોના સંઘે જણાવ્યું છે કે ઓછામાં ઓછા 15 kg (33 lb) અત્યંત સમૃદ્ધ યુરેનિયમ સાથે ફિશન-પ્રકારના પરમાણુ હથિયારનું ઉત્પાદન કરવું શક્ય છે. હિરોશિમા પર જે પરમાણુ બોમ્બ છોડવામાં આવ્યો હતો તેનું વજન 64 કિલો હતું, તેટલા મોટા પ્રમાણમાં પરમાણુ બોમ્બ બનાવી શકાય છે અને ઈરાને આટલી મોટી માત્રામાં યુરેનિયમનો સંગ્રહ કર્યો છે. જો ઈરાન આટલો મોટો પરમાણુ બનાવવામાં સફળ થાય છે તો પણ તે પરમાણુ સંપન્ન દેશ બની જશે, જે અમેરિકા માટે સૌથી ખતરનાક બાબત હશે. પરંતુ જો સંવર્ધિત યુરેનિયમ-235 પરમાણુ બોમ્બ બનાવવાની કોઈ રીત હોય તો નિષ્ણાતો કહે છે કે પ્લુટોનિયમ બોમ્બ બનાવવો પણ શક્ય છે અને ઈરાન પરમાણુ બોમ્બ બનાવવાથી લઈને પ્લુટોનિયમ બોમ્બ બનાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. અહેવાલમાં એવી આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે કે ઈરાન પાસે ગુપ્ત પ્લુટોનિયમ પ્રોગ્રામ હોઈ શકે છે અથવા ઈરાન વૈકલ્પિક રીતે પ્લુટોનિયમ બોમ્બ બનાવવા માટે બહારથી પ્લુટોનિયમ મેળવી રહ્યું છે.

શું ઉત્તર કોરિયા ઈરાનને મદદ કરશે?

એશિયા ટાઈમ્સના અહેવાલ મુજબ, ઉત્તર કોરિયા તેની રાજધાની પ્યોંગયોંગથી 60 માઈલ ઉત્તરમાં સ્થિત યોંગબ્યોન રિએક્ટર સંકુલમાં પ્લુટોનિયમનું ઉત્પાદન કરે છે અને તે જાણીતું છે કે ઉત્તર કોરિયા તેની જરૂરિયાત કરતાં વધુ પ્લુટોનિયમનું ઉત્પાદન કરે છે. ઉત્તર કોરિયા અને ઈરાને મળીને પૂર્વી સીરિયામાં અલ કીબર ખાતે પ્લુટોનિયમ ઉત્પન્ન કરતા રિએક્ટરનું ક્લોન કર્યું હતું, જેમાં સીરિયા પણ મદદ કરી રહ્યું હતું. જોકે તે રિએક્ટર 5-6 સપ્ટેમ્બર 2007ના રોજ અત્યંત ખતરનાક ઇઝરાયલી ઓપરેશનમાં નાશ પામ્યું હતું, પરંતુ ફરી એકવાર ઈરાન તેના પ્લુટોનિયમ કાર્યક્રમને આગળ ધપાવી શકે તેવી શક્યતા છે. ઈરાન દાવો કરે છે કે તેણે 2015 માં યુએસ સાથે હસ્તાક્ષર કરાયેલ જોઈન્ટ કોમ્પ્રીહેન્સિવ પ્લાન ઓફ એક્શન (JCPOA) કરાર હેઠળ તમામ પ્લુટોનિયમ ઉત્પાદન મર્યાદાઓ બંધ કરી દીધી હતી. કરાર હેઠળ ઈરાને અરાકમાં પ્લુટોનિયમ રિએક્ટરનું બાંધકામ અટકાવવાનું હતું અને રિએક્ટરના કોરને સિમેન્ટથી ભરવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ ઈરાને આવું કર્યું કે કેમ તે જાણી શકાયું નથી.

ઈરાનનો ચોંકાવનારો દાવો

2020માં ઈરાનના પરમાણુ ઉર્જા વડા અલી અકબર સાલેહીએ જાહેરાત કરી હતી કે જેસીપીઓએ-જરૂરી ઓપ્ટિક માત્ર દેખાડો માટે છે, યુએસના પુરોગામી ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે ઈરાન સાથેના પરમાણુ કરારને રદ કર્યા પછી. તેણે કહ્યું કે, "જ્યારે તેઓએ અમને રિએક્ટરની નળીઓમાં સિમેન્ટ નાખવાનું કહ્યું, ત્યારે અમે કહ્યું, ઠીક છે, અમે તે કરીશું, પરંતુ અમે તેમને કહ્યું નહીં કે અમારી પાસે આવી વધુ નળીઓ છે. અન્યથા તેઓ અમને તે આપી દેશે. ટ્યુબમાં પણ સિમેન્ટ નાખવાનું કહ્યું. તે જ સમયે, ઈરાની સંસદની ઊર્જા સમિતિના સભ્ય, ફેરેદૌન અબ્બાસીએ આ અઠવાડિયે કહ્યું હતું કે ઈરાને યુરેનિયમને સમૃદ્ધ કરવા ઉપરાંત પ્લુટોનિયમ રિએક્ટર બનાવવું જોઈએ. જ્યારે અબ્બાસીએ દાવો કર્યો હતો કે શાંતિપૂર્ણ હેતુઓ માટે પ્લુટોનિયમની જરૂર છે, ત્યારે તેમની ઘોષણા હજુ પણ ડીકોડ કરી શકાય છે તે દર્શાવવા માટે કે ઈરાન પાસે પહેલેથી જ સક્રિય પ્લુટોનિયમ પ્રોગ્રામ છે.

ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે ઈરાન સાથેનો પરમાણુ કરાર રદ કર્યો હતો

અમેરિકાના પુર્વ પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે ઈરાન સાથેનો પરમાણુ કરાર રદ કર્યો હતો. જેના પગલે વર્ષ 2020માં ઈરાનના પરમાણુ ઉર્જા વડા અલી અકબર સાલેહીએ જાહેરાત કરી કે જેસીપીઓએ-જરૂરી ઓપ્ટિક માત્ર દેખાડો હતો. તેમણે કહ્યું કે, જ્યારે તેઓએ અમને રિએક્ટરની ટ્યુબમાં સિમેન્ટ નાખવાનું કહ્યું ત્યારે અમે કહ્યું, ઠીક છે, અમે તે કરીશું, પરંતુ અમે તેમને કહ્યું નહીં કે અમારી પાસે આવી વધુ ટ્યુબ છે. નહીં તો તેઓ આ ટ્યુબમાં પણ સિમેન્ટ નાખવાનું કહેતા. ઈરાની સંસદની ઊર્જા સમિતિના સભ્ય ફેરેદૌન અબ્બાસીએ આ અઠવાડિયે કહ્યું હતું કે ઈરાને યુરેનિયમને સમૃદ્ધ કરવા ઉપરાંત પ્લુટોનિયમ રિએક્ટર બનાવવું જોઈએ. જ્યારે અબ્બાસીએ દાવો કર્યો હતો કે શાંતિપૂર્ણ હેતુઓ માટે પ્લુટોનિયમની જરૂર છે, ત્યારે તેમની ઘોષણા હજુ પણ ડીકોડ કરી શકાય છે તે દર્શાવવા માટે કે ઈરાન પાસે પહેલેથી જ સક્રિય પ્લુટોનિયમ પ્રોગ્રામ છે.

ઈરાનને પણ પ્લુટોનિયમની જરૂર છે

લાગે છે કે ઈરાનને તેના પરમાણુ શસ્ત્રાગાર બનાવવા માટે યુરેનિયમ ઉપરાંત પ્લુટોનિયમની જરૂર છે કારણ કે, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સની જેમ ઈરાન ક્યારેય બોમ્બ બનાવવા માટે પૂરતા યુરેનિયમને સમૃદ્ધ બનાવી શકશે નહીં. હિરોશિમા બોમ્બની વાર્તા આપણને ઈરાનના કાર્યક્રમ વિશે કંઈક કહી શકે છે અને તે સ્પષ્ટ કરી શકે છે કે તે પરમાણુ શસ્ત્રો બનાવવા માટે યુરેનિયમ પર આધાર રાખતો નથી. 1945 માં યુએસ યુરેનિયમ અને પ્લુટોનિયમ-ઇંધણવાળા પરમાણુ શસ્ત્રો બંને વિકસાવી રહ્યું હતું. હિરોશિમા પર ફેંકાયેલો અમેરિકન બોમ્બ યુરેનિયમ બોમ્બ હતો, જ્યારે નાગાસાકી પર ફેંકાયેલો અમેરિકન બોમ્બ પ્લુટોનિયમ બોમ્બ હતો. યુએસ મેનહટન પ્રોજેક્ટ મુખ્યત્વે બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન યુરેનિયમને સમૃદ્ધ બનાવતો હતો. ત્યાં સંચાલિત ત્રણ કાર્યક્રમોમાં બે યુરેનિયમ સંવર્ધન પ્લાન્ટ (K-25 અને Y-12) અને એક લિક્વિડ થર્મલ ડિફ્યુઝન પ્લાન્ટ (S-50) હતા. Y-12 પ્લાન્ટે કેલ્યુટ્રોનનો ઉપયોગ કરીને શસ્ત્રો-ગ્રેડ સમૃદ્ધ યુરેનિયમ કાઢવા માટે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક વિભાજનનો ઉપયોગ કર્યો હતો. એ પણ જાણવુ જરૂરી છે કે, ઇરાકે યુરેનિયમ કાઢવા માટે કેલ્યુટ્રોનનો ઉપયોગ પણ કર્યો હતો અને પ્લુટોનિયમ ઉત્પન્ન કરવા માટે પરમાણુ રિએક્ટર બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો, જો કે તે ક્યારેય પરમાણુ શસ્ત્રો બનાવવાની સ્થિતિમાં આવ્યુ ન હતું.

અમેરિકાએ પ્લુટોનિયમ બોમ્બ કેવી રીતે બનાવ્યો?

અમેરિકાનો ઓક રિજ K-25 પ્લાન્ટ યુરેનિયમ કાઢવા માટે વાયુયુક્ત પ્રસરણનો ઉપયોગ કરતું વિશાળ સંકુલ હતું, જે પછી સંવર્ધન સ્તર વધારવા માટે Y-12 પ્લાન્ટમાં મોકલવામાં આવતુ હતું. ઓક રિજ ખાતે શિકાગો યુનિવર્સિટીમાં એનરિકો ફર્મી અને તેની ટીમના કામ પર આધારિત પ્રારંભિક ગ્રેફાઇટ રિએક્ટર પણ હતું, જેના કારણે શિકાગો યુનિવર્સિટીમાં એનરિકો ફર્મી દ્વારા વોશિંગ્ટન રાજ્યના હેનફોર્ડમાં વિશાળ પ્લુટોનિયમ પ્લાન્ટની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. મેનહટન પ્રોજેક્ટના શસ્ત્રો-ગ્રેડ યુરેનિયમ ઉત્પાદન કાર્યક્રમ વિશે આજે થોડો વિવાદ છે. હિરોશિમા બોમ્બ માટે ક્યારેય પૂરતું સમૃદ્ધ યુરેનિયમ હતું કે કેમ તે અંગે વિવાદ છે. તે નિર્વિવાદ છે કે, એટલું ઓછું સમૃદ્ધ યુરેનિયમ બનાવવામાં આવ્યું હતું કે તેમાંથી માત્ર એક બોમ્બ બનાવવામાં આવ્યો હતો. વધુમાં તે બોમ્બના પ્રોટોટાઇપનું ક્યારેય વિક્ષેપિત સામગ્રીના અભાવને કારણે પરીક્ષણ કરી શકાયુ નથી.

જાપાન પણ બોમ્બ બનાવવા માંગતું હતું?

બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં હિટલર માર્યા ગયા પછી જર્મનીએ શરણાગતિ સ્વીકારી અને મે 1945માં એક જર્મન સબમરીન U-234ને યુએસ નેવી દ્વારા સમુદ્રની નીચેથી જપ્ત કરવામાં આવી અને પછી તે સબમરીનને યુએસ નેવલ બેઝ પર લાવવામાં આવી. સબમરીનની ધરપકડ કર્યા બાદ તેના ક્રૂ મેમ્બર્સને યુએસ નેવલ બેઝ પર લાવવામાં આવ્યા હતા અને ત્યાં સબમરીનની શોધખોળ કરવામાં આવી હતી. આ દરમિયાન યુએસ નેવીને સબમરીનની અંદરથી યુરેનિયમના પેકેટ મળ્યા અને જાણવા મળ્યું કે યુરેનિયમના તે પેકેટોને જાપાન લઈ જવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો. જો કે, સબમરીનની અંદર કયા પ્રકારનું યુરેનિયમ મળ્યું તે સ્પષ્ટ નથી થયું. કેટલાક ક્રૂ મેમ્બરો પાછળથી દાવો કરે છે કે સબમરીન U-235 (સમૃદ્ધ યુરેનિયમ) તરીકે ચિહ્નિત લીડ-સમૃદ્ધ કન્ટેનર વહન કરી રહી હતી. યુરેનિયમના અન્ય પ્રકારો માટે લીડ કન્ટેનરની જરૂર નથી, કારણ કે યુરેનિયમ કિરણોત્સર્ગી નથી. અને ઘણા અહેવાલોમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે જર્મન સબમરીનમાંથી રિકવર કરાયેલ યુરેનિયમને ઝડપથી ઓક રિજ પર લઈ જવામાં આવ્યું હતું અને તેનો ઉપયોગ બોમ્બ બનાવવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો, જેનો ઉપયોગ જાપાનના હિરોશિમામાં થયો હતો. રિપોર્ટ અનુસાર સબમરીનમાંથી યુરેનિયમ મળ્યા બાદ અમેરિકાએ પ્લુટોનિયમ તરફ ધ્યાન આપ્યું, જેનું ઉત્પાદન હેનફોર્ડમાં થઈ રહ્યું હતું. 1945 ના અંત સુધીમાં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ પાસે લગભગ પાંચ બોમ્બ માટે સ્થિર થવા માટે પૂરતું પ્લુટોનિયમ હતું, અને પછી ત્યાંથી પરમાણુ શસ્ત્રોના ઉત્પાદનને વેગ મળ્યો.

ઈરાન પરમાણુ બોમ્બ ક્યારે બનાવશે?

સંયુક્ત રાષ્ટ્રની સંસ્થા IAEA અનુસાર, ઈરાન કદાચ એક કે બે વર્ષથી ઓછા સમયગાળામાં નાના પરમાણુ બોમ્બ બનાવવામાં સક્ષમ હશે. જો આ ઉત્તર કોરિયાના પરમાણુ શસ્ત્રોની વિસ્ફોટક શક્તિને પ્રતિબિંબિત કરે છે તો તેમનું કદ લગભગ હિરોશિમા અને નાગાસાકી પર વપરાતા બોમ્બ જેટલું જ હશે. જો કે ઈરાન પાસે આવા પરમાણુ બોમ્બની સંખ્યા ઓછી હશે. પરંતુ જો ઈરાન પાસે પણ પ્લુટોનિયમ પ્રોગ્રામ હોય તો? આ માટે રિએક્ટર અને પ્લુટોનિયમ નિષ્કર્ષણ ક્ષમતાઓની જરૂર પડશે, પરંતુ આ બધું ઈરાનની પહોંચમાં છે. ઈરાનના શસ્ત્ર કાર્યક્રમના મુખ્ય ભાગો ભૂગર્ભમાં છે અને નિરીક્ષણ માટે અગમ્ય છે, તેથી ઈરાનના પ્લુટોનિયમ પ્રોગ્રામની એક શક્યતા અને સૌથી ખતરનાક એ છે કે ઈરાન અન્યત્રથી પ્લુટોનિયમ સપ્લાય કરે તેવી અપેક્ષા છે. અને તે સ્થળનું નામ ઉત્તર કોરિયા છે, જેને અમેરિકા પાસે પણ અત્યારે રોકવાની ક્ષમતા નથી.

ઈરાન પરમાણુ શક્તિ બની જશે

જો ઈરાનનો પ્લુટોનિયમ પ્રોગ્રામ સફળ થાય છે તો ઈરાન ઓછામાં ઓછા 20 થી 25 પ્લુટોનિયમ બોમ્બ ઉત્પાદન ક્ષમતા સુધી પહોંચી શકે છે, જે બાદ ઈરાન પાકિસ્તાન પછી ઈસ્લામિક રિપબ્લિક ઓફ ઈરાન વિશ્વનો બીજો ઈસ્લામિક દેશ હશે જેઓ પરમાણુ બોમ્બ ધરાવશે. બોમ્બમાં ઉત્તર કોરિયાના પરમાણુ બોમ્બ જેટલી જ શક્તિ હશે, પરંતુ તે વિનાશ સર્જવામાં સક્ષમ હશે, તેથી તેને લઈને સૌથી વધુ ચિંતિત દેશ ઈઝરાયેલ છે, જેણે ગયા વર્ષે જાહેરાત કરી હતી કે તે કોઈપણ સંજોગોમાં ઈરાનને નષ્ટ કરશે. ભલે ગમે તે થાય. વિશ્વ નજીકના ભવિષ્યમાં બીજું ઈરાન-ઈઝરાયેલ યુદ્ધ જોવા મળી શકે છે.