Ongeveer 15,4 procent van wat de Belgen produceren, valt buiten het officiële circuit. Er worden geen belastingen en sociale bijdragen op betaald. Dat hebben de professoren Friedrich Schneider van de universiteit in het Oostenrijkse Linz en Bernhard Boockmann van de Duitse denktank IAW berekend. In Portugal, Spanje, Italië en Griekenland is het aandeel van de zwarte economie nog groter, maar in alle andere westerse Oeso-landen kleiner. In Frankrijk zou 12,5 procent van de economie zich in de schaduw bevinden, in Duitsland 9,5 procent en in Nederland 7,5 procent. Het land met de kleinste zwarte economie is de Verenigde Staten, met 5,1 procent.
De auteurs van het rapport geven toe dat de cijfers schattingen zijn, omdat de zwarte economie zich per definitie aan het oog van wetenschappers onttrekt en zich dus niet laat meten. Maar de economen hebben gebruik gemaakt van de Mimic-methodologie om toch een inschatting te maken.
Mimic
Het letterwoord staat voor ‘multiple indicators and multiple causes’, en het gaat ervan uit dat de omvang van de zwarte economie te voorspellen is aan de hand van enkele indicatoren en kenmerken. Het model kijkt bijvoorbeeld naar de hoogte van de belastingen en de sociale bijdragen, en gaat ervan uit dat hoe hoger die zijn, hoe groter de neiging om ze niet te betalen. Ook de werkloosheid is een voorspellende indicator, evenals de belastingmoraal, het gemak om te ondernemen, de economische groei en de hoeveelheid contant geld in omloop.
In bijna alle landen neemt de relatieve omvang van de zwarte sector af. In 2003 waren er volgens de Mimic-schattingen maar twee landen waar minder dan 10 procent van de activiteiten in het zwart plaatsvond (de Verenigde Staten en Zwitserland), in 2018 zijn dat er elf. Aan de andere kant waren er in 2003 vijf landen met een zwarte sector die groter was dan 20 procent van de economie, in 2018 is dat er nog maar één (Griekenland). Het ongewogen gemiddelde is in die periode gedaald van 16,4 procent naar 11,2 procent. Voor België gaat het om een daling van 21,4 procent naar 15,4 procent.
Mini-jobs en flexi-jobs
In hun studie gaan de onderzoekers dieper in op de dalende omvang van de zwarte economie in Duitsland. Die is van 16,7 procent in 2003 gedaald naar 9,5 procent nu. Onder meer de Hartz-hervormingen, die tot loonmatiging hebben geleid, en de mini-jobs, die het nettoloon dichter bij het brutoloon hebben gebracht, zijn verklarende factoren. Ook de sterk gedaalde werkloosheid speelt een rol. De afschaffing van de solidariteitsbijdragen in Duitsland, een thema in de onderhandelingen over de regeringsvorming, zou de zwarte economie nog verder doen krimpen, voorspellen de onderzoekers. De daling van het zwarte circuit in België kan te maken hebben met de opkomst van dienstencheques en flexi-jobs.
